Η σπαρακτική ομιλία Φουσέκη στα εγκαίνια του Μουσείου Ησαία....

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ                                                  ΑΜΦΙΣΣΑ  30.07.2012

ΝΟΜΟΣ ΦΩΚΙΔΑΣ                                                  

ΔΗΜΟΣ ΔΕΛΦΩΝ                                                              

ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ                                                                

Διεύθυνση: Πλατεία Κεχαγιά                 

Τ.Κ. : 331 00 Άμφισσα                              

Τηλέφωνο: 2265350027 

FAX: 2265350021

Α.Δ.Τ.: 61/2013

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Ομιλία του Δημάρχου Δελφών Νικολάου Δημ. Φουσέκη, στα εγκαίνια του Ιστορικού Μουσείου του Επισκόπου Σαλώνων Ησαΐα στη Δεσφίνα, την Κυριακή 28.07.2013.

«ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΣΑΛΩΝΩΝ ΗΣΑΪΑΣ.

Ο ΠΑΡΑΜΕΛΗΜΕΝΟΣ ΗΡΩΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ.»

Δεσφίνα, 28.07.2013.

                          Ομιλία

Πες μας που πάς Δεσπότη μου στο κάμπον τι γυρεύεις;

Δεν ειν ΄ κκλησιαίς εις τα Ποργιά ουδέ και Μοναστήρια.

Κατς΄Ησαία βλόγα μας και άφες τα΄αρματά σου.

Σήμερα έχω λειτουργιά με το Θανάση Διάκο.

Ομέρ Βρυώνης έφτασε σιμά στη Χαλκωμάτα

Με Αρβανίτες διαλεκτούς, οκτώ χιλιάδες Τούρκους.

Και ρίχνεται του Πανουργιά κι αυτού του Ησαία.

Αλλάζουνε μια ντουφεκιά και τα σπαθιά αστράφτουν.

Ο Ησαίας έπεσε μαζί κι ο Παπαγιάννης

Οι αδελφοί αχώριστοι στη μάχη και στο Χάρο.

…Αγαπητοί Συμπολίτες,

Δεν υπάρχουν μορφές στην Μεγάλη Επανάσταση περισσότερο καθαγιασμένες, περισσότερο αμόλυντες, πιο πολύ ατόφια ηρωικές από τον Αθανάσιο Διάκο και τον Επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα. Το γεγονός αυτό δεν οφείλεται μόνο στον ηρωικό τους θάνατο εκεί δίπλα στις Θερμοπύλες , ούτε μόνο στο ότι 2300 χρόνια μετά το Σπαρτιάτη Βασιλιά Λεωνίδα, επανέλαβαν στον Ασιάτη Δυνάστη το “Μολών Λαβέ”. Οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι και οι δύο σκοτώθηκαν νωρίς. Δεν μπήκαν έτσι στην διαδικασία που είτε αναγκάστηκαν, είτε με τη θέλησή τους μπήκαν άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο, όλοι οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί του αγώνα, στα αδελφοκτόνα χρόνια από το δεύτερο έτος της επανάστασης και μετά και μέχρι την απελευθέρωση.

Ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας κατά κόσμον Ηλίας ήταν ο τρίτος γιος του παπά-Στάθη και της Αρχόντως απ΄τη Δεσφίνα. Ο Παπαστάθης και η Αρχόντω είχαν ακόμα δυό γιούς και δυό μικρότερες θυγατέρες. Το Γιάννη που αργότερα έγινε παπάς και αυτός και το Θεοδόση που έγινε καλόγηρος. Ο τρίτος τους γιός  Ηλίας,  γεννήθηκε στη Δεσφίνα το 1778 και έμαθε τα πρώτα γράμματα στα Σάλωνα, από τον καλόγερο- Δάσκαλο του γένους Γεράσιμο Λύτσικα.

Το 1797, 19 χρονών ο Ηλίας, εκάρη μοναχός στο Μοναστήρι του Προδρόμου της Δεσφίνας. Εκεί πήρε το όνομα Ησαΐας.

Απ΄το Μοναστήρι του Προδρόμου ο Ησαΐας μετακομίζει στο ιστορικότερο μοναστήρι της Ρούμελης. Στο Βασιλομονάστηρο του Οσίου Λουκά που τότε ανήκε στην Επισκοπή Σαλώνων.  Εκεί μονάζει και ο κατά κόσμον αδερφός του Θεοδόσης. Στον Όσιο Λουκά ο Ησαΐας συμπληρώνει τη μόρφωσή του και γίνεται διάκος.

Στη συνέχεια και έχοντας αποφασίσει ο νεαρός μοναχός να ανεβεί τους Βαθμούς της Ιεροσύνης, φεύγει για τα Γιάννενα, μεγάλο κέντρο της εποχής, έδρα του φημισμένου Αλή Πασά του Τεπελενλή, που από σύστημα βοηθάει τους ικανούς ραγιάδες. Τους αναλαμβάνει από μικρούς. Τους Βοηθάει με κάθε τρόπο. Τους χρειάζεται αργότερα όταν μεγαλώσουν να τους έχει με το μέρος του. Για να ελέγχει τις κεφαλές. Και μέσω αυτών τους υπόλοιπους Ραγιάδες.

Για τον Ησαΐα είχε πληροφορίες από τότε που ήταν ακόμα στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά. Τον Ξεχώρισε για την εξυπνάδα, την εργατικότητα, την φιλομάθεια και την ικανότητα του να κάνει φίλους.

Για λίγο μόνο μένει ο νεαρός καλόγηρος στα Γιάννενα. Φεύγει για την Πόλη. Γνωρίζεται με τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄. Συνδέονται στενά. Ο Πατριάρχης τον εμπνέει και τον διδάσκει.

Σύντομα γυρίζει ως ιερέας στο χωριό του τη Δεσφίνα. Ταυτόχρονα διορίζεται απ΄τον Αλή Πασά διοικητής της Περιφέρειας.

Το  1918 σε ηλικία 40 χρονών, μετά το Θάνατο του Επισκόπου Σαλώνων Ιωακείμ, ο Ησαΐας, χειροτονείται Δεσπότης Σαλώνων από τον Πατριάρχη και παίρνει τον τίτλο “Ησαΐας Επίσκοπος Σαλώνων ή Σόλωνος”.

Στα τρία χρόνια που έμεινε στη θέση αυτή ο Ησαΐας, από το 1918 μέχρι το 1821, πέρα από την Εθνική του δράση επιδεικνύει παράλληλα και σπουδαία εκκλησιαστική και φιλανθρωπική δραστηριότητα. Συνδέεται με τον κορυφαίο αρματολό της περιοχής τον γέρο-Πανουργιά. Μυείται – δεν ξέρουμε ακριβώς πότε - στο μυστικό της Φιλικής Εταιρείας. Το πιθανότερο βέβαια είναι να ήρθε μυημένος φιλικός από την Πόλη. Υποστηρίζει κρυφά και ενισχύει τον τρελόπαπα από την Κουκουβίστα παπά-Ανδρέα Μόρη που είχε γίνει στους Τούρκους κακός μπελάς. Γνωρίζοντας ότι η ώρα του Ξεσηκωμού φτάνει, αγοράζει όπλα απ΄την Ευρώπη, μέσω Γαλαξιδιωτών καπεταναίων και τα αποθηκεύει στα Σάλωνα.

1821. Φλεβάρης.

Ο Ησαΐας μαζί με τον καλόγερο αδερφό του και τον Ηγούμενο της μονής του Οσίου Λουκά Χατζή βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη. Ο Γρηγόριος ο Ε΄του δίνει τις τελευταίες εντολές και τον στέλνει πίσω στη Ρούμελη να ξεκινήσει τον Αγώνα. Στις 11 Μαρτίου ο Δεσπότης αποβιβάζεται κρυφά στην Αντίκυρα. Ανεβαίνει στο Μοναστήρι του Οσίου Λουκά. Ο Διάκος ειδοποιημένος τον περιμένει εκεί. Κάνει εσπερινό και ορκίζεται πρώτος αυτός και μετά όλο το ασκέρι του Διάκου. Ελευθερία ή Θάνατος.

Δε στέκεται στιγμή. Φτάνει στα Σάλωνα. Συνεννοείται με τον Πανουργιά. Ο Γέρος αναλαμβάνει αρχηγός των επιχειρήσεων. Συγκεντρώνουν τις κεφαλές της Πόλης. Τους αναθέτουν την οργάνωση. Τα αποθηκευμένα πολεμοφόδια και άλλα που φτάνουν τώρα από το Γαλαξίδι μοιράζονται στα σπίτια των προυχόντων.

Στις 24 Μαρτίου 1821, στο Μοναστήρι του Αϊ Λιά, ο Πανουργιάς, με τα παλικάρια του, και οι προεστοί των Σαλώνων Αναγνώστης Γιαγτζής, Αναγνώστης Κεχαγιάς και Ρήγας Κοντορήγας παρακολουθούν τη δοξολογία του Δεσπότη, ορκίζονται, και υψώνουν την σημαία της Επανάστασης στη Φωκίδα. Την άλλη μέρα 25 του Μαρτιού ο Γκούρας παίρνει το Γαλαξείδι. Στις 28 ο Σκαλτσοδήμος παίρνει το Λιδόρικι.

Δυό μέρες μετά στις 26 Μαρτίου ο Ησαΐας φτάνει ξανά στον Όσιο Λουκά. Τον περιμένει ο Διάκος. Νωρίς το πρωί της επόμενης μέρας ο Δεσπότης με τους καλόγερους του Μοναστηριού, ψάλλουν δοξολογία. Ο Διάκος και τα παλικάρια του αφήνουν το Μοναστήρι. Ξεκινάνε τον υπέρ πάντων αγώνα. Τέσσερις μέρες – μέχρι την πρωταπριλιά του 1821 χρειάζονται για να πάρουν τη Λιβαδειά. Η Ρούμελη έχει πάρει φωτιά.

Ο Ησαΐας αφήνει – για πάντα- τα ιερά του άμφια στο Μοναστήρι με τον περικαλλή ναό, την Αγιά Σοφιά της Παλιάς Ελλάδας, ζώνεται τα άρματα και αναχωρεί για τον Προφήτη Ηλία. Δεν θα γυρίσει ποτέ στο Όσιο Λουκά. Η Επισκοπική του μήτρα, η ράβδος του  , και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά άμφια του ιερατικού του βαθμού, θα παραμείνουν στο Μοναστήρι, αιώνια παρακαταθήκη. Για να θυμίζουν στις γενιές που θα ακολουθήσουν, όπως σε μας εδώ σήμερα, ότι Ορθοδοξία και Ελληνισμός είναι έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες. Για να αποστομώνουν νεοπροοδευτικούς που ισχυρίζονται ότι ο ανώτερος κλήρος δεν έλαβε ενεργά μέρος στον αγώνα και εν τέλει να υπενθυμίζουν ότι το δένδρο της λευτεριάς για να ανθίζει πρέπει να ποτίζεται από το αίμα Ηρώων όλων των κοινωνικών τάξεων και όλων των βαθμίδων.

Στον Προφήτη Ηλία ο Ησαΐας, πολέμαρχος πιά, ενημερώνεται για την πορεία της Επανάστασης στα Σάλωνα. Οι Τούρκοι είναι κλεισμένοι στο Κάστρο. Ο Πανουργιάς τους πολιορκεί στενά.

Σε δυό μέρες από την άφιξή του στον Αϊ Λιά, αναχωρεί για την Λιβαδειά. Εκεί μαζί με δυό ακόμα Δεσποτάδες φτιάχνει την Επαναστατική Επιτροπή και επιστρέφει στην Έδρα του τα Σάλωνα.

10 Απριλίου 1821. Ανήμερα το Πάσχα. Οι Τούρκοι παραδίνουν το Κάστρο στον Πανουργιά. Ο Σάλωνας γιορτάζει για πρώτη φορά μετά από αιώνες Σκλαβιάς Ελεύθερος την Ανάσταση.

Η μεγάλη Πύλη μετά το πρώτο ξάφνιασμα, αντιδρά σκληρά. Από το Ζητούνι ο Ομέρ Βρυώνης παίρνει εντολή να πνίξει τη Φωκίδα και τη Βοιωτία στο Αίμα.

Οι επαναστάτες αποφασίζουν να μην τον αφήσουν να περάσει τον Κάμπο της Λαμίας.

Στις 19 Απριλίου γίνεται πολεμικό συμβούλιο στους Κομποτάδες. Ο Ησαΐας βρίσκεται δίπλα στον Πανουργιά. Τον ακολουθεί, ζωσμένος τα άρματα, 43 χρονών πλέον, και όταν αυτός αποφασίζεται να κρατήσει το Κέντρο της άμυνας στη Χαλκωμάτα. Ο Διάκος πιάνει την Αλαμάνα.

«Και πριν αρχίσει ο πόλεμος, θυμήσου,

Ο Ησαΐας

να βγει ψηλά στο ξέφαντο και εκείθε να κηρύξη

τον φοβερό τον όρκο μας, για να γνωρίση

ο κόσμος

ότι το ράσο του παπά κι η μήτρα του Δεσπότη

θα γένουν χάρου φλάμπουρο και σκιάχτρο

και σκοτάδι

και κατασάρκι μελανό στην Άγια τράπεζά μας

όσο σ΄αυτά τα χώματα δαφνοστεφανωμένη

η δουλωμένη Εκκλησιά το μέτωπο δε δείξη» .

Εκεί στη Χαλκωμάτα, ο Ησαΐας πολεμά πλάτη με τον αδερφό του τον Παπαγιάννη. Ο παπαγιάννης σκοτώνεται. Ο ίδιος ο Δεσπότης Τραυματίζεται. Τραυματισμένο, την ώρα που το σώμα του Πανουργιά απειροπόλεμο υποχωρεί υπό την πίεση των Τουρκαλβανών του Βρυώνη, προσπαθεί ο νεαρός αγωνιστής ,Μαρκόπουλος να τον μεταφέρει και να τον σώσει. Ο Ησαΐας ανήμπορος τον παρακαλεί να τον αφήσει και να σώσει τον εαυτό του ως χρησιμότερο στον Αγώνα. Εξουθενωμένος ο Μαρκόπουλος τον αφήνει. Απομακρυνόμενος τον ακούει να λέει. “Παναγιά μου Σώσε τουλάχιστον την Πατρίδα».

Εκεί τον βρήκαν οι Τούρκοι. Εκεί του έκοψαν το κεφάλι. Θα το Παλούκωναν μαζί με 79 ακόμα γύρω απ τον Σουβλισμένο Διάκο την άλλη μέρα στη Λαμία προς Παραδειγματισμό των Ραγιάδων.

“…Στ΄αγέρι κρεμασμένα

ωσάν καντήλια τ΄ουρανού, αποβραδύς δυό φώτα

εφάνηκαν στη σκοτεινιά…Κανείς δεν τάχε ανάψει…

Κι ένας που πέρασε από κεί καλόγερος, διαβάτης,

κι είδε το θάμμα κι έδραμε, στη λάμψη δυό κεφάλια

ηύρε που πλάγιαζαν γλυκά…τόνα του Παπαγιάννη

Και ταλλο του Δεσπότη του. Γονατιστός εμπρός τους

έμεινε ο γέρος κι έκλαψε…»

Αυτή αγαπητοί συμπολίτες είναι η Ιστορία του Ησαΐα του εκ Δεσφίνης. του Δεσπότη των παππούδων μας , πέντε γενιές πριν από μας. Έμελλε, στην σχεδόν οχτάχρονη ιστορία του Αγώνα της Παλιγγενεσίας να είναι ο ένας και μοναδικός Δεσπότης στον Μεγάλο ξεσηκωμό που έπεσε με το όπλο στο χέρι.

Αυτός ήταν ο Ησαΐας ο αδικημένος απ την ιστορία και ο λησμονημένος απ την Πατρίδα.

Συχνά θυμάμαι τις λιθογραφίες των οπλαρχηγών της Επανάστασης που τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 στόλιζαν - όπως θα έπρεπε να κάνουν και σήμερα – τις σχολικές αίθουσες. Τον Αντρούτσο, το Παπαφλέσσα, το Καραϊσκάκη, το Διάκο, τον Κανάρη. Ακόμα και τον Κωλέτη και το Μαυροκορδάτο και βέβαια τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Ποτέ όμως δεν θυμάμαι κρεμασμένο στον τοίχο κανενός σχολείου τον Δεσπότη Ησαΐα.

Γιατί;

Γιατί ο Ησαΐας δεν πήρε ποτέ θέση στους τοίχους των σχολείων της Ελλάδας και από κει τη θέση που άξιζε η μεγαλοσύνη της Θυσίας Του στο μυαλό και τις καρδιές των Νεοελλήνων; Ήταν ως μέγεθος μικρότερος από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό που δίκαια ή άδικα ολόκληρη η Ελλάδα ξέρει ότι σήκωσε την σημαία των Επαναστατών στην Πελοπόννησο; Ήταν αλήθεια μικρότερη η θυσία του στη Χαλκωμάτα απ΄ την δικαίως αναγνωρισμένη και αναγνωρίσιμη στο Πανελλήνιο θυσία του Γρηγορίου Δικαίου στην Πελοπόννησο λίγα μόλις χρόνια μετά; Ήταν άραγε μικρότερης σημασίας ο σκοτωμός του στη Χαλκωμάτα για την συνολική έκβαση του αγώνα στη Ρούμελη απ΄ το χαμό του Διάκου στη Λαμία;

Γιατί ο Ησαΐας πέρα από τους ιστορικούς, τους φιλολόγους, κάποιους φωτισμένους ιερείς και ποιμενάρχες και βέβαια διαχρονικά τους Φωκείς και τους Ρουμελιώτες έχει παραμείνει άγνωστος στο Πανελλήνιο και δεν έχει καταγραφεί όπως του αξίζει στην ιστορική συνείδηση και μνήμη των απανταχού Ελλήνων διαχρονικά;

Γιατί;

Αν κάποιος ψάξει να απαντήσει σ΄ αυτό το ερώτημα θα βρει πρώτα-πρώτα μπροστά του τους Παπαρηγόπουλους. Τους Πελοποννήσιους ιστορικούς που εκ συστήματος υποβιβάζοντας όλα (η καλύτερα όσα τους έπαιρναν να το κάνουν) τα γεγονότα που συνέβησαν κατά τα χρόνια της Επανάστασης στη Ρούμελη ,προσπάθησαν να εξάρουν τα αντίστοιχα γεγονότα που συνέβαιναν την ίδια εποχή στην Πελοπόννησο. Χωρίς να υπάρχει καμιά τέτοια ανάγκη. Γιατί και τα γεγονότα που συνέβησαν στην Πελοπόννησο στην Επανάσταση είχαν – χωρίς την βοήθεια κανενός ιστορικού – τη δική τους κεφαλαιώδη αξία για την εξέλιξη του αγώνα.

Παρεμπιπτόντως θα μου επιτρέψετε την υπέρβαση της σκέψης ότι  θα ήταν ίσως ενδιαφέρον να ζούσαν σήμερα οι Παπαρηγόπουλοι αλλά και άλλοι ιστορικοί του αγώνα και να συμμετείχαν σε ένα πάνελ στην τηλεόραση σαν αυτά της τηλεόρασης του ΣΚΥ, με θέμα συζήτησης τον αγώνα,  λεπτομέρειες του οποίου κατέγραψαν ή δεν κατέγραψαν. Να θυμίσω ότι οι αγώνες, απ΄τις κρίσιμες λεπτομέρειες κρίνονται. Που αν έχουν  καταγραφεί απ΄τους ιστορικούς καλώς. Αν όμως όχι ; Τότε η ιστορία καταγράφεται ελλιπώς ή ακόμα χειρότερα διαστρεβλωμένη.

Θα ήταν λοιπόν ενδιαφέρον να ακουγόταν η απάντηση αυτών των ιστορικών στο ερώτημα για τον  ποιο κατά τη γνώμη τους ρόλο έπαιξε στην συνολική έκβαση του Αγώνα η μάχη στα Βλαχοχώρια ή περισσότερο σήμερα γνωστή ως μάχη της Ντρέμισσας που έγινε στις 17 Μαΐου 1821. Η μάχη αυτή σήμανε ως γνωστόν το τέλος της εκστρατείας του Ομέρ Βρυώνη και ήταν η συνέχεια της Μάχης του Χανιού της Γραβιάς και του έπους του Αντρούτσου (8 Μαΐου 1821) και της μάχης της Αλαμάνας και της Χαλκωμάτας και του έπους και της υπέρτατης θυσίας του Διάκου και του Ησαΐα (23 Απριλίου 1821). Ο Βρυώνης δηλαδή ξεκίνησε από τη Λαμία. Ξεπέρασε την αντίσταση των επαναστατών στην Αλαμάνα και τη Χαλκωμάτα και συνάντησε τον Ανδρούτσο στο Χάνι της Γραβιάς που τον πολέμησε προξενώντας του μεγάλες απώλειες και στη συνέχεια του ξέφυγε φεύγοντας νύχτα από το Χάνι. Τι έγινε στη συνέχεια με τον Βρυώνη και το στρατό του; Πήρε εντολή να ξεπαστρέψει τα Καπετανοχώρια Μουσουνίτσες, Άνω και κάτω, Ντρέμμισα σημερινή Πανουργιά και τα λοιπά χωριά του σημερινής Δημοτικής Ενότητας Καλλιέων. 9 μόλις μέρες μετά τη μάχη στο χάνι της Γραβιάς, η στρατιά του Βρυώνη διαλύθηκε στα Βλαχοχώρια στη μάχη της Ντρέμμισας. Σημειωτέον ότι αυτή τη μάχη της Ντρέμμισας, θεωρώντας τη “λεπτομέρεια” όλοι σχεδόν οι ιστορικοί του αγώνα την αγνοούν ή την αναφέρουν στα ψιλά.

Όπως αγνοούν ή αναφέρουν στα ψιλά και τη μάχη στην Άμπλιανη. Στις 14 Ιουλίου 1824. Όταν ο Νάκος Πανουργιάς με 600 Ρουμελιώτες, 250 Σουλιώτες και 200 Πελοποννήσιους σταμάτησαν τον Δερβίς Πασά με 10.000 – άλλοι λένε 15.000 – Τουρκαλβανούς.

Και οι δύο μάχες έσωσαν το αγώνα. Αν χάνονταν οι Τούρκοι θα είχαν τη Ρούμελη και ασυγκράτητοι θα έπαιρναν και το Μοριά. Αν αναλογιστεί κανείς τι συνέβη όταν οι Τούρκοι πέρασαν στο Μοριά (Βλέπε Ιμπραήμ Πασάς) τότε εύκολα προκύπτει και ο μονόδρομος της καθαρής και μοναδικής απάντησης των ιστορικών στο φανταστικό τηλεοπτικό πάνελ. Οι μάχες στη Ρούμελη και οι νίκες σ΄αυτές έσωσαν Μοριά και Αγώνα.

Οι Παπαρηγόπουλοι τον Ησαΐα τον αγνόησαν προκλητικά.

Γιατί;

Ίσως γιατί ο Παλαιών Πατρών Γερμανός χρειαζόταν πολύ αυτή τους την υποστήριξη για να αναδειχθεί κορυφαίος Δεσπότης του αγώνα. Ίσως γιατί νόμιζαν ότι ο Τρελοπαπαφλέσσας χρειαζόταν – που δεν χρειαζόταν σίγουρα αυτός – την βοήθειά τους στην υπέρτατη δική του θυσία στο Μανιάκι. Ίσως πάλι ο τρόπος, ο ανατριχιαστικός τρόπος που δολοφονήθηκε ο Διάκος, να επισκίασε το Χαμό του Δεσπότη και αυτό να συντέλεσε στην όλη ιστορία Αλαμάνας – Χαλκωμάτας ο Διάκος να εξυψωθεί – όχι ίσως άδικα – τόσο που να επισκιάσει κάθε άλλον συμμετέχοντα και θανόντα στην μάχη ακόμα και αυτόν το Δεσπότη Ησαΐα.

Όμως και να με συμπαθάνε οι κληρικοί που παρευρίσκονται, ευθύνες έχει για τον λησμονημένο Δεσπότη και η Εκκλησία. Γιατί άλλον Ησαΐα η Ελληνική Εκκλησία δεν έχει. Κανένας, απολύτως κανένας, Δεσπότης σε καμιά ηρωική στιγμή της Εκκλησίας και του Έθνους, δεν πέθανε για ορθοδοξία και για Ελλάδα με το όπλο στο χέρι. Πολλοί κληρικοί συνελήφθησαν και βασανίστηκαν, πολλοί κρεμάστηκαν, πολλοί εκτελέστηκαν για την ορθοδοξία και τον Ελληνισμό. Κανένας όμως Δεσπότης δεν σκοτώθηκε πολεμώντας στο πεδίο της μάχης. ΚΑΝΕΝΑΣ. Ο Ησαΐας έζησε σαν κληρικός και πέθανε σαν ήρωας. Δεν ξέρω αν η εκκλησία μας έχει τίτλους γι’ αυτές τις περιπτώσεις, Αν έχει πάντως έπρεπε να τις είχε απονείμει στον Δεσπότη Ησαΐα στον Υπέρτατο Βαθμό.

Είναι βεβαίως γεγονός ότι τόσο ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος όσο και ο σημερινός Αρχιεπίσκοπος κ.κ. Ιερώνυμος αναγνωρίζοντας την υπέρτατη θυσία του Δεσπότη Ησαΐα, συχνά την αναφέρουν στα επιχειρήματά τους, ιδιαίτερα όταν χρειάζεται να αποδείξουν την αδιαμφισβήτητη συμμετοχή του ανώτατου κλήρου στην υπόθεση της Παλιγγενεσίας. Ο Δεσπότης μας επίσης κ. Αθηναγόρας προσπάθησε να αναδείξει τη θυσία του Ησαΐα στη Χαλκωμάτα με την αγιοποίησή του. Προσπάθεια που τελικά όμως δεν τελεσφόρησε.

Η Ελληνική πολιτεία και όλες οι δομές της κεντρική εξουσίας και η αυτοδιοίκηση, έχουν διαχρονικά τις δικές τους ευθύνες για τον λησμονημένο ήρωα Δεσπότη.

Όλα κι όλα υπάρχουν:

Προς τιμήν του ένας – όχι αριστούργημα γλυπτικής – μαρμάρινος ανδριάντας του στην ομώνυμη κεντρική πλατεία της Αμφίσσης που φέρει και το όνομά του. Η πόλη τίμησε το Δεσπότη της. Έχει αφιερώσει στη μνήμη του και την πρώτη μέρα της ετήσιας διήμερης γιορτής της για την απελευθέρωση του Κάστρου της.

Στη Λαμία υπάρχει οδός αφιερωμένη στη μνήμη του.

Στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά υπάρχει, σχετικά πρόσφατα τοποθετημένη, μπρούτζινη προτομή του. 

Η γενέτειρά του Δεσφίνα έχει στημένη τη μαρμάρινη προτομή του στο κέντρο του χωριού.

Στην παλιά εθνική οδό Αμφίσσης Λαμίας κοντά στο σημείο που έπεσε ο Δεσπότης υπάρχει παραμελημένο σήμερα μνήμα μαρμάρινο με την επιγραφή « Τοις εκ Δεσφίνης της Παρνασσίδος αδελφοίς Ησαΐα Αμφίσσης Επισκόπω και Ιωάννη ιερεί πεσούσιν εν Χαλκωμάτα τη 23^η Απριλίου 1821 εις μάχην Αλαμάνας, αΐδιος εστίν ανάμνησις των υπέρ θρησκείας και πατρίδος του Ησαϊου και του Παπαγιάννη αγώνων και του ευκλεούς αυτών θανάτου.»

Αγαπητοί Συμπολίτες,

Με την δημιουργία και τα εγκαίνια αυτού εδώ του Ιστορικού Μουσείου στη Δεσφίνα, ένα χρέος τιμής στον Ήρωα Δεσπότη εκπληρώνεται. Ένα χρέος τιμής όχι μόνο των συμπατριωτών του Δεσφινιωτών, αλλά όλων των Φωκέων και όλων των Ελλήνων.

Η Μητρόπολη Φωκίδος, ο Δήμος Δελφών, ο Σύλλογος των εν Αθήναις και απανταχού Δεσφινιωτών, η απόγονός του Δέσπω Παπαστάθη, όλοι οι δωρητές και συντελεστές της κατασκευής αυτού του εξαιρετικού Μουσείου, ελπίζουμε και ευελπιστούμε, ότι με τη λειτουργία του, η μνήμη του Δεσπότη Ησαΐα, θα διατηρηθεί στη μνήμη των νεοελλήνων, και η υπέρτατη θυσία του στη Χαλκωμάτα θα περνά στις γενιές που έρχονται ως φάρος λαμπρός, εις το διηνεκές.

Αγαπητοί φίλοι, 

 Η ομιλία που μόλις ακούσατε εκφωνήθηκε το πρώτον, από τον υποφαινόμενο στο Μοναστήρι του Αη Λιά στις 25 Νοεμβρίου 2007. Ήταν η τελευταία μέρα του συνεδρίου με τίτλο: «Η Προσφορά του Ιερού Κλήρου και των Ιερών Μονών της Φωκίδος στο Έθνος και την περιοχή της, στην περίοδο της Τουρκοκρατίας στην Εθνεγερσία του 1821 και τη Νεοελληνική περίοδο». Την παρακολούθησε μεταξύ των άλλων και ο τότε Επίσκοπος Θηβών και Λεβαδείας και νυν αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμος.

Εκφωνήθηκε με παραλλαγές επίσης, τον Απρίλιο του 2011 στο Πνευματικό Κέντρο Αμφίσσης, κατά την διάρκεια γιορτής για την Απελευθέρωση του Κάστρου των Σαλώνων (10-Απριλίου-1821).

Στο τέλος της ομιλίας στο Μοναστήρι του Αη Λιά στις 25 Νοεμβρίου 2007  είχε δοθεί η υπόσχεση από τον ομιλούντα, Νομάρχη Φωκίδος τότε, να μεταφερθεί το μαρμάρινο μνημείο του Ησαΐα στη Χαλκομάτα από την παλιά, στη Νέα Εθνική Οδό. Η μεταφορά αυτή δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Μπλέξαμε στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και των αρμοδιοτήτων. Ήταν ενέργειες που έπρεπε να γίνουν εντός των ορίων άλλου Νομού. Της Φθιώτιδας. Ελπίζω και εύχομαι τώρα στα πλαίσια της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος, να προσπεραστούν τα προβλήματα και να γίνει κάποια στιγμή η μεταφορά. Δεν το οφείλουμε μόνο στον Ησαΐα. Το οφείλουμε στην ιστορική μνήμη και στις γενιές που έρχονται.

Αγαπητοί συμπατριώτες,

Σήμερα, εδώ στη γενέτειρά του, με τα εγκαίνια αυτού του μουσείου του αφιερωμένου στη μνήμη του,  αποδομούμε ένα ακόμα μέρος από το τοίχος της λήθης για τον αδικημένο και λησμονημένο ήρωά μας. Για το λόγο αυτό ως Δήμαρχος του Δήμου των Δελφών ευχαριστώ θερμά όλους όσους συνέβαλαν με οποιοδήποτε τρόπο στη δημιουργία και λειτουργία του ιστορικού Μουσείου του Επισκόπου Σαλώνων Ησαΐα.

Σας Ευχαριστώ.

Νίκος Δημ. Φουσέκης, Δήμαρχος Δελφών.