Όπως κάθε τι στην καθημερινότητά μας, οι αδήρητες βιωματικές καταστάσεις μετατρέπονται σε μαθήματα ζωής.
Φέτος, για λόγους που μόνο το σύμπαν γνωρίζει λάβαμε μία εμπειρία καθοριστικής σημασίας για τον ρόλο των ψυχοπαθογενών ατόμων δίπλα μας.
Όλοι λίγο-πολύ έχουμε τα προβλήματά μας, τις ανασφάλειές μας, τα γενετικά δεδομένα, όμως! Δεν μιλάμε για κάτι συνηθισμένο, αλλά για μία κατάσταση που ξεφεύγει από τα όρια της εμπειρικής ή βιωματικής καθημερινότητας. Το ασυνήθιστο στην περίπτωση είναι και ο χώρος στον οποίο προέκυψε αυτή η εμπειρία.
Και αφορά την πρώτη επαφή μας με ασθενή ψυχοπαθογενούς πολυσχιδούς κακοήθους ναρκισσισμού.
Με το που το αναφέρεις στον ειδικό, ακούς: ωχχ!.. να δούμε θεραπείες κακοποίησης…
Σαν όρος, ο ναρκισσισμός είναι προσεγγίσιμος και ιστορικά και κοινωνικά και σκωπτικά, ακόμη. Εδώ όμως μιλάμε για κάτι διαφορετικό.
Η βιβλιογραφία, είναι εισαγωγική ανακάλυψη από μόνη της.
- Ο Κακοήθης Ναρκισσιστής - Μια "τρομακτική" περίληψη...
Προειδοποίηση ζωής (για κάθε καλοκάγαθο άτομο με φιλοδοξίες αυτονομίας και αξιοπρέπειας): Η δυσκολότερη ψυχική νόσος. Από τα πιο ύπουλα επικίνδυνα κι αδιόρθωτα τοξικά πρόσωπα (σαν την ηρωίνη) που θα συναντήσεις.
Άνθρωπος γοητευτικός, ευφυής, χειριστικός ("ηθοποιός"), απαιτεί από μικρός (λόγω "στέρησης" ή "υπερπροσφοράς" αξίας) προνομιακή μεταχείριση. Αρχικά μαγεύει και σε παγιδεύει στον (επιφανειακά) όμορφο κόσμο του για να τον στολίζεις, να τον υπακούς και να τον επιβεβαιώνεις ποικιλοτρόπως κι ασταμάτητα.
Αν δεν συμμορφωθείς ο ασθενής τυπικά οργίζεται κι ανελέητα τιμωρεί ή/και καταθλίβεται. Δεν έχεις δικαίωμα να τον αμφισβητήσεις ή (αλίμονό σου) να τον απαξιώσεις.
Εντυπωσιακοί, γοητευτικοί, δυναμικοί στην αρχή μέχρι να τους γνωρίσεις εις βάθος. Κοινωνικά επιθυμούν την διάκριση κι έχουν τις δεξιότητες να την αποκτούν.
Οι ναρκισσιστές συνήθως επιλέγουν ως θύματά τους ανθρώπους με έκληδη αθωότητα, καλωσύνη και διάθεση προσφοράς. Ως "τρόπαια" (όμορφους, καλλιεργημένους, αποδεκτούς κοινωνικά με θέσεις, δοτικούς, σχετικά υποχωρητικούς, με χαμηλή αυτοεκτίμηση) που γυαλίζουν το προσωπείο του και φυσικά αργά ή γρήγορα (θα) θυσιάζουν την λογική, αξιοπρέπεια και προσωπικότητά τους για την εκπλήρωση του Αφέντη.
Η οποιαδήποτε άπειρη ψυχή σε σχέση με πετυχημένο ναρκισσιστή, κυρίως αν ενστερνίζεται τα πιστεύω ή την κοσμοθεωρία του, μοιραία υιοθετεί το ότι "φταίει". Τα προβλήματα χτίζονται ύπουλα και δεξιοτεχνικά και κατηγορείται το θύμα.
Ένα μείγμα δεξιοτεχνικής κατηγορίας του θύματος από τον νάρκισσο, αυτοαμφισβήτησης του θύματος, αρχικής αγάπης και σεβασμού για τον ναρκισσιστή τυπικότατα κρατά το θύμα στην επικοινωνία υποχωρητικά-υποτακτικά για να τον διορθώσει (τον νάρκισσο ή τον εαυτό του). Μέχρι, μετά από πολλαπλά επεισόδια ψυχολογικής βίας, κάποιος να συνειδητοποιήσει ότι πρόκειται για ένα άρρωστο, αναίσθητο στις ανάγκες, "κοινωνικά καλοδιακοσμημένο" μα απόλυτα διαστροφικό ον που απλά κυριαρχεί και καταπίνει το θύμα. Η αυτοεκτίμηση δεν είναι εγγενής ή σταθερή ποιότητα και επηρεάζεται φοβερά από άτομα "έμπειρα", "ισχυρά" ή χειριστικά. Αλίμονο αν αυτά είναι κακοήθη.
Απαιτείται εμπειρία σε σχέσεις, υγιής αυτοεκτίμηση (συχνά τα θύματα την στερούνται στην πατρική οικογένειά τους) και ικανότητα να διεκδικείς την αξιοπρέπειά σου για να μην εξαπατηθείς από τον ναρκισσιστή.
Η καλύτερη (η μόνη άμεσα αποτελεσματική) στρατηγική με τον κακοήθη Ναρκισσιστή: μένεις σε απόλυτα ασφαλή απόσταση ή (αν δυνατόν) μηδαμινή επαφή με αυτόν. Χρειάζεται τύχη αν και δεν ξεφεύγεις σχεδόν ποτέ απόλυτα.
Ζήτα βοήθεια και φύγε για να Επιβιώσεις (ψυχολογικά, αν όχι ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΑ).
Nancy McWilliams)
- Δρ. Μάνος Ζαχαριουδάκης
-
- Ζητήσαμε την πολύτιμη βοήθεια ενός υπερπολύτιμου φίλου, ειδικού της ψυχικής υγείας με εξειδικευμένες σπουδές στο εξωτερικό. Η αιτία γι αυτό ήταν η αδυναμία κατανόησης όσων είχαν συμβεί και η θεραπευτική εξωτερίκευση.
- ΕΡ: - Κατ’ αρχήν ορίστε μας, τι είναι ο καοήθης ναρκισσισμός;
- ΑΠ: - Ο επικίνδυνος ναρκισσισμός, που συχνά αναφέρεται ως κακοήθης ναρκισσισμός, είναι η πιο ακραία και επιθετική μορφή της διαταραχής προσωπικότητας. Χαρακτηρίζεται από χειριστικές συμπεριφορές, έλλειψη ενσυναίσθησης, αίσθημα υπεροχής και επικίνδυνη επιθετικότητα, ενώ προκαλεί σοβαρή ψυχική βλάβη στα θύματά του, όπως άγχος και μετατραυματικό στρες, που απαιτεί θεραπεία και στήριξη...
- ΕΡ: - Ευχαριστώ που το λέτε, να ξέρετε πως αυτή η προσέγγιση αφορά μέρος της θεραπείας. Αλλά και προειδοποίησης άλλων «θυμάτων»…
- ΑΠ: - Είναι έτσι, χαίρομαι που το αντιμετωπίζετε …
- ΕΡ: - Μπορείτε να μας δώσετε κάποια στοιχεία για τα αίτια που οδηγούν σε κάτι τόσο περίπλοκο;
- ΑΠ: - Η διαταραχή μπορεί να ενυπάρχει σε κληρονομικό γονίδιο, συνήθως αφορά ενδεχόμενη αδιαφορία από πλευράς της μητέρας, ή υπερεκτίμηση από τους γονείς ή κακοποίηση ή κοινωνική απομόνωση. Εκδηλώνεται από τα δύο ή τρία χρόνια περίπου της παιδικής ηλικίας σε παιδιά που βιώνουν σημαντική συναισθηματική στέρηση. Η μητέρα ίσως να μην έδινε αρκετή προσοχή και να υπήρχε έλλειψη ενσυναίσθησης και συναισθηματικού συντονισμού από την πλευρά της. Ίσως βίωνε απουσία αληθινής αποδοχής και συναισθηματικής προσκόλλησης. Πολλά τέτοια άτομα ήταν χαρισματικά παιδιά και διακρίνονταν για την ωριμότητα, την ευφυία, την ομορφιά και τα ταλέντα τους. Όταν ξεχώριζαν με τρόπο που αντανακλούσε θετικά στον γονέα, τότε εισέπρατταν όλο τον θαυμασμό, το ενδιαφέρον και την προσοχή, σε αντίθετη περίπτωση άγνοια και υποτίμηση. Μεγάλωναν με συνεχή αγωνία ότι αν σταματούσαν να επιβραβεύονται ο γονέας θα απέσυρε όλο το ενδιαφέρον του. Το παιδί, σε μια προσπάθεια να προστατεύσει τον εαυτό του, μπορεί να κατασκευάσει μια μεγαλοπρεπή εικόνα του εαυτού του, η οποία μπορεί να καλύψει τα υποκείμενα συναισθήματα ανεπάρκειας και ευαλωτότητας.
ΕΡ: - Συνεπώς, εδώ μιλάμε για μία κατάσταση η οποία είναι μεν σταδιακή ή αναπτύσσεται σταδιακά, πλην όμως εξελισσόμενη εγκαθίσταται και καταλαμβάνει την προσωπικότητα του ανθρώπου πλήρως. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των ατόμων με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας;
ΑΠ: - Τα βασικά τους χαρακτηριστικά είναι:
- * Η έντονη αίσθηση σπουδαιότητας και μεγαλείου που έχουν για τον εαυτό τους. Αίσθημα ανωτερότητας.
* Η έντονη ανάγκη τους για θαυμασμό. Έχουν μεγάλη ανάγκη για ισχύ. Εμφανίζουν αλαζονική, υπεροπτική συμπεριφορά ή στάσ
* Η αδυναμία τους να αναγνωρίσουν και να νιώσουν τις επιθυμίες, τις ανάγκες και τα αισθήματα των άλλων. Αμελούν, αδιαφορούν γι αυτά. Δεν μπορούν να αγαπήσουν
- * Φαντασιώνονται ιδιαίτερη επιτυχία, δύναμη, εξυπνάδα, ομορφιά ή ιδανική αγάπη. Έχουν φαντασιώσεις γύρω από τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να κατακτήσουν περισσότερη δύναμη ή πώς θα επιβληθούν στους άλλου
* Πιστεύουν ότι είναι μοναδικά άτομα και ξεχωρίζουν και θα πρέπει και οι συναναστροφές τους να είναι ισάξιες. Επιλέγουν με προσοχή τα θύματά τους.
* Πιστεύουν ότι οι άλλοι θα πρέπει να ακολουθούν ή να συμμορφώνονται στις δικές τους προσδοκίες. Θέλουν να εκδικηθούν αυτούς που τους κριτικάρουν
- * Εκμεταλλεύονται τους άλλους προκειμένου να πετύχουν τους σκοπούς τους. Χειρίζονται, χρησιμοποιούν και αξιοποιούν τους άλλους είτε για να κερδίσουν είτε για απόλαυση
- * Συχνά φθονούν τους άλλους ή πιστεύουν ότι οι άλλοι τους φθονούν.
- * Δεν έχουν συνείδηση, δεν έχουν μετάνοια ή τύψεις για τις πράξεις τους.
- * Έχουν μεγάλα επίπεδα επιθετικότητας απέναντι σε άλλους ανθρώπους. Κάνουν επιπόλαιες, ριψοκίνδυνες κινήσεις
- * Παράνοια - έλλειψη εμπιστοσύνης. Τάση για μόνιμα ψέματα. Χρόνια ανευθυνότητα
- * Ενδεχόμενη σεξουαλική απόκλιση.
- * Είναι αδίστακτοι και νιώθουν ευχαρίστηση όταν προκαλούν πόνο στους άλλους. Δεν είναι μόνο αυτό. Νοιώθουν υπερήφανοι όταν καταφέρνουν να προξενήσουν πόνο. Παρανομία και εγκληματική συμπεριφορά εκδηλώνεται συχνά.
-
ΕΡ: - Μάλλον επικίνδυνη κατάσταση. Ποια είναι η ψυχολογία, ο τρόπος σκέψης & οι συμπεριφορές του αρρώστου;
ΑΠ: - Συνήθως οι νάρκισσοι είναι γοητευτικά, διασκεδαστικά και επιτυχημένα άτομα, ενώ πολλοί απ' αυτούς είναι και διάσημοι. Στην παρέα είναι ιδιαίτερα ευχάριστοι, συμμετέχουν σε κάθε είδους συζήτηση, με στόχο να γίνουν το επίκεντρο. Όταν νιώσουν ότι αυτό το έχουν εξασφαλίσει, συμπεριφέρονται σαν κακομαθημένα παιδιά. Χρειάζονται όλα όσα μπορείς να τους δώσεις και κυρίως το θαυμασμό σου για την εικόνα τους. Μπορεί να είναι επαγγελματικά επιτυχημένοι αν και ενδέχεται να μην προχωρήσουν από τον φόβου να ριψοκινδυνέψουν σε συναγωνιστικές καταστάσεις όπου υπάρχει κίνδυνος και να αποτύχουν.
Μοιάζουν να είναι ηθοποιοί στο θέατρο της ζωής τους. Ψεύδονται ακόμη και απέναντι στον ίδιο τους τον εαυτό, εφόσον έχουν την ικανότητα να αναπροσαρμόσουν ακόμη και βιώματα από το παρελθόν τους, προκειμένου να ωραιοποιήσουν την εικόνα τους. Δε θα παραδεχτούν ποτέ το λάθος τους και δε θα ζητήσουν συγνώμη. Αν κάτι δεν πάει καλά θα παίξουν το ρόλο του θύματος, μεταβιβάζοντας πολύ εύκολα την ευθύνη σε άλλους.
- Δεν μπορούν να έρθουν πολύ κοντά συναισθηματικά με κάποιον γιατί στην ουσία δεν μπορούν να αγαπήσουν ούτε τον εαυτό τους. Αγαπούν την εικόνα τους (ένα εξιδανικευμένο άτομο που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει). Τα άτομα αυτά έχουν εύθραυστη αυτοεκτίμηση και είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην κριτική των άλλων. Εύκολα πληγώνονται, νιώθουν ταπεινωμένα και άδεια, έχουν αστείρευτα δάκρυα, παθαίνουν κρίσεις πανικού και πέφτουν σε κατάθλιψη. Μπορεί να αντιδράσουν με έντονη οργή και αντεπίθεση με απρόβλεπτες συνέπειες.
ΕΡ: - Συνεπώς τί είδος ψυχισμού διαπιστώνεται; Η διάγνωση της κατάστασής τους βασίζεται περισσότερο σε εγκληματολογικά πλαίσια, ή στην ιατρική επιστήμη;
ΑΠ: - Και στα δύο. Επαναλαμβάνω, πρόκειται για άτομα με επιφανειακή γοητεία τα οποία μπορούν να χειριστούν τον κόσμο για να κερδίσουν εκτίμηση ή ψεύδονται στους άλλους για να παρουσιάσουν τον εαυτό τους ξεχωριστό και ελκυστικό. Πρόκειται για κάποιον που θα διαστρεβλώσει, θα μεταστρέψει, θα κακοποιήσει, θα βασανίσει ψυχικά και θα χρησιμοποιήσει επιθετικότητα για να πάρει αυτό που θέλει. Όταν συν/δεθείς μαζί τους όμως είσαι "μέτρο" της Αξίας τους και "μη τολμήσεις" να κάνεις κάτι (να διαφωνήσεις, να τους αμφισβητήσεις, να συγκρουστείς μαζί τους) που αυτοί θεωρούν θα τους μειώσει. Όταν τους "λατρεύεις" και δεν συγκρούεσαι μαζί τους (δεν κρατά πολύ αυτό) είναι συχνά απολαυστικοί (αν δεν σε προσβάλλουν γι αυτή την "υποτακτικότητά" σου). Στη σύγκρουση όμως φαίνεται ο χαρακτήρας τους, όχι στην ανοχή ή υποταγή σου. Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτο μέρος της ζωής. Είναι θεμελιώδης έννοια στη ψυχολογία (βλ. Φρόιντ), στη πολιτική (βλ. Μαρξ) και τη Φυσική Εξέλιξη (βλ. Δαρβίνος). Ο ναρκισσιστής συχνά σαν "εκτελεστικό στέλεχος" (ηγέτης, πολιτικός, δικηγόρος, στρατηγός, διευθυντής, χρηματιστής, μαφιόζος, δικτάτορας, κλπ) είναι ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό εργαλείο σε "πολέμους". Πέραν του να νικά εχθρούς όμως, ο παθολογικός ναρκισσιστής [τείνει στο "σαδισμό"] είναι δυστυχώς ηθικά καταδικασμένος να πληγώνει "διακριτικά" ή ανελέητα τα "αγαπημένα" του πρόσωπα (και να εκλογικεύει ότι το προκάλεσαν, το άξιζαν ή...τα βοηθά). (βιβλιογρ)
ΕΡ: - Έχει σχέση με την παράνοια;
ΑΠ: - Είναι εξαιρετικά παρανοϊκοί και μπορούν να χρησιμοποιήσουν σαδισμό σε ορισμένες περιπτώσεις. Η παράνοια είναι μια διαδικασία σκέψης που κάνει ένα άτομο να έχει παράλογη καχυποψία ή δυσπιστία για τους άλλους ανθρώπους. Κάποιος που την έχει μπορεί να αισθάνεται ότι τον καταδιώκουν ή ότι κάποιος θέλει να τον πιάσει. Μπορεί επίσης να αισθάνεται ότι υπάρχει απειλή σωματικής βλάβης, ακόμη και αν δεν κινδυνεύει. Πάσχει από μανία καταδίωξης. Πιστεύεται ότι επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το άγχος ή τον φόβο, συχνά σε σημείο παραληρήματος. Πολλοί σαφώς εμφανίζουν παρανοϊκές τάσεις. Τείνουν να βλέπουν απειλές εκεί που δεν υπάρχουν, να εκλαμβάνουν τη διαφωνία ως επίθεση και να ερμηνεύουν τις συμπεριφορές των άλλων μέσα από έναν φακό καχυποψίας και «συνωμοσίας». Και όταν θεωρήσουν ότι κάποιος τους πρόδωσε ή τους εξέθεσε, ή το μείζον, τους εγκατέλειψε, δεν ξεχνούν. Η εκδίκηση δεν είναι τυχαία αντίδραση αλλά στόχος. Δεν θα αρκεστούν απλώς στο να σας απομακρύνουν από τη ζωή τους. Θα θελήσουν να σας καταστρέψουν. Παράλληλα, η συναισθηματική τους απορρύθμιση είναι εμφανής. Δεν ανέχονται την αμφισβήτηση ή την απόρριψη. Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να αντιδράσουν με υπέρμετρο θυμό, επιθετικότητα ή ακόμα και βία. Η ενσυναίσθηση τους είναι ουσιαστικά απούσα. Δεν νιώθουν ενοχές όταν πληγώνουν τους άλλους. Αντίθετα, σε κάποιες περιπτώσεις φαίνεται να αντλούν μια διεστραμμένη ικανοποίηση από το να βλέπουν τους άλλους να υποφέρουν εξαιτίας τους. Αισθάνονται υπερήφανοι που πονούν τους άλλους.
ΕΡ: - Βέβαια εδώ έχουμε τον κακοήθη ναρκισσισμό, διότι υπάρχει και η ελαφρά κατάσταση.
ΑΠ: - Οι ναρκισσιστές είναι έμπειροι χειριστές, αλλά ο κακοήθης τύπος πηγαίνει μερικές βαθμίδες παραπέρα. Θα χρησιμοποιήσουν gaslighting, ψυχική κακοποίηση, συναισθηματική κακοποίηση και μερικές φορές μπορεί να καταφύγουν σε σωματική κακοποίηση. Υπάρχεις μόνο για να ικανοποιείς τις Ανάγκες του και να γεμίζεις το Κενό της χρόνιας ενδοψυχικής Ανεπάρκειάς του... Δεν νοιάζεται ποτέ ουσιαστικά για τις δικές σου. Είσαι ένα αντικαταστήσιμο "εργαλείο"-όργανο επιβεβαίωσης της μοναδικής αξίας του. Υπάρχεις για να του δίνεις αξία και θα τιμωρηθείς αμείλικτα αν (από τη παραμικρότερη απόκλισή σου ή αυτοπροσδιορισμό, θεωρήσει ότι) τον περιφρονείς ή αυτονομείσαι...
Το ότι "παίζει βρώμικα" και να πληγώνει αγαπημένα πρόσωπα είναι η ειδοποιός διαφορά. Το απολαμβάνει και αναπτύσσει παράλληλα σαδιστική προσωπικότητα.
Ο Ναρκισσισμός ως παθολογία ανήκει στις διαταραχές προσωπικότητας κι υπάρχουν κριτήρια για τη διάγνωσή του: η αλαζονεία, έλλειψη ενσυναίσθησης κι αδιαφορία για τις ανάγκες του άλλου, η χειριστικότητα και επιπόλαια γοητεία, η φιλοδοξία, μεγαλομανία και τελειομανία, η αίσθηση προνομιακής υπεροχής, η κατακριτικότητα, πάντα η ανάγκη επιβεβαίωσής/κυριαρχίας του και τα συνεπακόλουθα (κλασσικά) συμπτώματα οργής ή κατάθλιψης (αν αποτύχει), η μη ανάληψη ευθύνης και κριτική/κατηγόρια άλλων είναι τα κυριότερα. Στατιστικά πολλοί περισσότεροι άντρες (80+%) είναι και διαγιγνώσκονται αλλά υπάρχει και στις γυναίκες. Σαφώς...
ΕΡ: - Τι γίνεται όταν διαπιστώνεται χρήση βίας ή επιθετικότητας;
ΑΠ: - Οι κακοήθεις ναρκισσιστές χρησιμοποιούν συχνά τον σαδισμό. Θα γίνουν επιθετικοί ή ακόμα και βίαιοι όταν πιεστούν. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που πραγματικά ξεχωρίζει τον κακοήθη τύπο από τους άλλους στο φάσμα των NPD. Τους αρέσει να βλέπουν κάποιον αναστατωμένο ή πληγωμένο ή απολαμβάνουν να βλέπουν τη ζημιά σε κάτι αφού την έχουν προκαλέσει. Προκαλούν οι ίδιοι την καταστροφή του ανθρώπου που θέλει να απομακρυνθεί από κοντά τους.
ΕΡ: - Θέλετε να πείτε ότι αισθάνεται απόλαυση όταν πληγώνει κάποιο;
ΑΠ: - Ένας σοβαρά κακοήθης ναρκισσιστής μπορεί να το απολαμβάνει όταν κάποιος πονάει σωματικά ή συναισθηματικά. Θα νιώσει πραγματική ευχαρίστηση από αυτό και δεν θα βιώσει καμία επιθυμία να βοηθήσει ή να διορθώσει τα πράγματα. Προκαλεί την καταστροφή του θύματός του και απολαμβάνει να βλέπει άλλους ανθρώπους να διασύρονται, να ντρέπονται ή να ταπεινώνονται. Αυτό είναι πιθανό να γίνεται σε μια δημόσια κατάσταση, και όσο περισσότερο το άτομο αυτό φαίνεται αναστατωμένο ή σπαρταράει, τόσο μεγαλύτερη ευχαρίστηση παίρνουν από αυτό.
ΕΡ: - Δύσκολο, αληθινό, όμως. Κάτι άλλο που διαπιστώνεται είναι ο έλεγχος. Μανιώδης έλεγχος…
ΑΠ: - Ένα κοινό χαρακτηριστικό του κακοήθους ναρκισσισμού είναι να είναι ελεγκτικός. Αυτό μπορεί να είναι συναισθηματικό ή σωματικό, ή μερικές φορές ένας συνδυασμός και των δύο. Παρακολουθεί στενά το θύμα του, με φυσικούς ή τεχνικούς τρόπους και μέσα, κάμερες, τηλεφωνα, κοινωνική δικτύωση κλπ. Συλλέγει πληροφορίες με διάφορους τρόπους και τις αξιοποιεί ανασκευάζοντας, ανακατασκευάζοντας, μηχανορραφώντας, ενώ την ίδια στιγμή δείχνει θυματοποιημένος. Πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται αν οι κακοήθεις ναρκισσιστές είναι επικίνδυνοι. Η απάντηση είναι ναι. Η επιθετικότητά τους μπορεί να μετατραπεί σε σωματική. Είναι η σχέση μεταξύ του κακοήθους ναρκισσισμού και της ψυχοπάθειας που δημιουργεί μια επικίνδυνη κατάσταση για όποιον εμπλακεί σε αυτήν.
ΕΡ: - Πώς εξελίσσεται;
ΑΠ: - Ο κακοήθης ναρκισσισμός (malignant narcissism) θεωρείται το πιο ακραίο και επιθετικό σημείο στο φάσμα της ναρκισσιστικής διαταραχής. Συνδυάζει τα βασικά χαρακτηριστικά του ναρκισσισμού -έλλειψη ενσυναίσθησης, ανάγκη για θαυμασμό, αίσθηση ανωτερότητας-με στοιχεία σαδισμού, αντικοινωνικής συμπεριφοράς, ψυχοπάθειας και χειριστικότητας. Δεν πρόκειται απλώς για κάποιον που αγαπά να τραβά την προσοχή. Ο κακοήθης νάρκισσος δεν θέλει απλώς να υπερέχει. Θέλει να κυριαρχεί, να εξευτελίζει, να τιμωρεί. Παίρνει ικανοποίηση από την εξουσία και τον φόβο που μπορεί να προκαλέσει. Στην πράξη, πρόκειται για άτομα που χρησιμοποιούν την χειριστικότητα και την εξαπάτηση ως βασικό εργαλείο αλληλεπίδρασης. Ψεύδονται με ευκολία, διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, αξιοποιούν κάθε πληροφορία και την διαστρεβλώνουν με σκοπό να σας συκοφαντήσουν και να σας κάνουν να πιστέψετε ότι εσείς φταίτε, ακόμη κι όταν είστε σαφώς το θύμα. Η απόδοση ευθύνης στο θύμα τους χωρίς έλεος, είναι κύριο χαρακτηριστικό.
ΕΡ: - Και η ερώτηση κλειδί: Πώς τους αναγνωρίζουμε;
Απ.: -Χαρακτηριστικά. Πολλοί είναι γοητευτικοί, πετυχημένοι, κοινωνικά αποδεκτοί. Κι αυτό είναι το πιο επικίνδυνο κομμάτι: το δημόσιο προσωπείο τους συχνά δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα που θα ζήσετε όταν κλείσουν οι πόρτες. Στην αρχή, μπορεί να σας μαγέψουν. Ξέρουν να διαβάζουν τους ανθρώπους, να εντοπίζουν τα ευάλωτα σημεία σας και να σας κάνουν να νιώθετε μοναδικοί. Σας γεμίζουν θαυμασμό, προσοχή, φροντίδα. Μέχρι να νιώσουν ότι σας έχουν: συναισθηματικά, οικονομικά, κοινωνικά. Τότε ξεκινά η ανατροπή. Η γοητεία μετατρέπεται σε εξευτελισμό. Ο έλεγχος δεν είναι πάντα άμεσος. Μπορεί να γίνει με τον φόβο, με έμμεσες απειλές, με ευθείες απειλές, με ψυχολογική πίεση, με οικονομική εξάρτηση ή ακόμη και με φυσική ή ψηφιακή παρακολούθηση. Κάθε πληροφορία θα αξιοποιηθεί και θα διαστρεβλωθεί ώστε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του θύματος με κατασκευασμένη ψευδή υπόθεση.
ΕΡ.: - Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα, όταν το θύμα προσπαθεί να ξεφύγει;
Απ.:- Εδώ έγκειται όλη η ψυχοπαθολογία. Τα άτομα αυτά δεν αντέχουν την απόρριψη. Δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το ΟΧΙ. Το βιώνουν ως εγκατάλειψη. Η εγκατάλειψη σε μία τέτοια ψυχική νόσο, που όπως είπαμε είναι η σοβαρότερη όλων, βιώνεται με απόλυτα δραματικό τρόπο. Ο πόνος δεν αφορά την απουσία, αφορά την κυριαρχία. Είναι αδύνατο να δεχθούν ότι δεν ασκούν εξουσία και δεν έχουν υποχείριό τους το θύμα τους. Ότι δεν το επηρρεάζουν. Δεν το ελέγχουν. Το βιώνουν ως την απόλυτη προδοσία. Βιώνουν το σύνδρομο εγκατάλειψης από την μητέρα. Συχνά, προβάλλουν πάνω στο θύμα τους την μητρική σχέση και την αναγωγή σε σχέση με αυτήν. Και τότε οργανώνεται η εκδίκηση. Ο θύτης παρουσιάζεται ως το ευάλωτο θύμα. Με αριστοτεχνικό τρόπο. Στόχος είναι η εξουθένωσή σας.
Πολλές φορές, θα κατασκευάσουν ένα ψεύτικο αφήγημα γύρω από τη σχέση σας. Θα παρουσιαστούν οι ίδιοι ως τα θύματα και εσάς ως τους «τοξικούς», τους «τρελούς», τους «αχάριστους», τους «θύτες». Θα στραφούν στο περιβάλλον σας και θα προσεγγίσουν ευάλωτα και ευαίσθητα πρόσωπα. Αν είναι κοινοί γνωστοί θα τους χρησιμοποιήσουν σαν όπλα τιμωρίας… Θα τους καθοδηγήσουν με την μόνη σταθερά τους, τον έλεγχο, να πιστέψουν ότι είστε ο χειρότερος εχθρός, χρησιμοποιώντας κάθε πληροφορία που έχουν συλλέξει, ή κάθε συμπέρασμα που μπορούν να εξάγουν, κάθε σχετικό ψέμα που μπορούν να επινοήσουν, θα το διαμορφώσουν σε γεγονός, με τρόπο χειριστικό και με την εξαιρετική πειθώ που διαθέτουν. Θα τους μεταστρέψουν σε όπλα εναντίον σας. Θα κάνουν αυτό που έκαναν σε σας, από την αντίθετη πλευρά.
Η μεγαλύτερη κακοποίηση του θύματος είναι το gaslighting, δηλαδή η συστηματική διαστρέβλωση της πραγματικότητας, θα χρησιμοποιηθεί για να αμφισβητήσετε τον ίδιο σας τον εαυτό. Θα νιώθετε μπερδεμένοι, ανασφαλείς, απομονωμένοι, σε εχθρικό περιβάλλον και θα είναι όντως τέτοιο. Όλα αυτά δεν είναι τυχαία. Είναι μέθοδοι ελέγχου. Διότι, ο κακοήθης νάρκισσος δεν θέλει απλώς να τον αγαπάτε. Θέλει να τον φοβάστε, να τον έχετε ανάγκη, να μην μπορείτε να φύγετε. Γι’ αυτό, η αναγνώριση αυτών των μοτίβων είναι το πρώτο και πιο ουσιαστικό βήμα για να προστατεύσετε τον εαυτό σας.
ΕΡ: - Τι περιλαμβάνουν οι τακτικές του;
ΑΠ: - Εναλλαγή γοητείας και τρόμου: Στην αρχή είναι μαγνητικοί, στη συνέχεια σε εξευτελίζουν.
Έλεγχος μέσω φόβου: Χρήση απειλών, συναισθηματικών εκβιασμών, παρακολούθησης ή οιασδήποτε εξάρτησης.
Κατασκευή ψεύτικων αφηγήσεων: Παρουσιάζονται ως θύματα ενώ είναι οι θύτες.
Χρήση άλλων οικείων ατόμων για τιμωρία: Ιδίως σε υποθέσεις απομάκρυνσης ή χωρισμού.
Εξουθένωση του θύματος: Μέσω gaslighting, σκόπιμης σύγχυσης και διάλυσης της αυτοεικόνας του άλλου. Το θύμα καταρρέει.
ΕΡ: - Πώς μπορούμε να προστατευτούμε;
ΑΠ: - Η βασική οδηγία των ειδικών είναι ξεκάθαρη: απομακρυνθείτε με ασφάλεια και, όπου είναι εφικτό, διακόψτε κάθε επαφή. Μην περιμένετε να αλλάξουν απλώς επειδή θέλετε να βοηθήσετε. Αυτοί οι άνθρωποι δεν συγκινούνται από την αγάπη - την εκμεταλλεύονται. Την χρησιμοποιούν ως εργαλείο ελέγχου, χειρισμού και εξουσίας. Αν η πλήρης αποκοπή δεν είναι δυνατή λόγω περιβάλλοντος, τότε είναι ζωτικής σημασίας να υιοθετήσετε μια στρατηγική προστασίας του εαυτού σας. Χρειάζεται να θέσετε σαφή και αδιαπραγμάτευτα όρια, να τα τηρείτε και να μην μπαίνετε στον πειρασμό να εξηγήσετε ή να απολογηθείτε. Κανείς μη ειδικός δεν μπορεί να κατανοήσει την πραγματικότητα. Κάθε εξήγησή σας γίνεται υλικό για περαιτέρω χειρισμό:
Κατ αρχήν απομακρυνθείτε. Αποκλείστε τις διαύλους επικοινωνίας. Αποκλείστε τηλέφωνα και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Απομακρυνθείτε από κάθε πρόσωπο που μπορεί να επηρεάζεται ή μπορεί να ανοίξει διαύλους επικοινωνίας. Προσοχή, αυτός είναι ένας από τους σκοπούς του.
- Καταγράφετε κάθε αλληλεπίδραση, ιδιαίτερα αν βρίσκεστε σε νομική διαμάχη. Οι γραπτές αποδείξεις είναι ασπίδα. Αποφύγετε να δείχνετε συναισθήματα μπροστά του, είτε θυμό είτε θλίψη είτε κατανόηση. Ό,τι νιώθετε, θα στραφεί εναντίον σας. Η απάθεια είναι η καλύτερη άμυνα.
- Φροντίστε να έχετε ενεργό ένα σταθερό δίκτυο υποστήριξης. Μιλήστε με φίλους που σας πιστεύουν, ζητήστε βοήθεια από έναν θεραπευτή που γνωρίζει τα πρότυπα συναισθηματικής κακοποίησης, εξασφαλίστε νομική καθοδήγηση αν χρειάζεται. Παράλληλα, προστατέψτε την ιδιωτική σας πληροφόρηση. Μην θεωρείτε τίποτα αυτονόητο: αλλάξτε κωδικούς, ελέγξτε ποιοι έχουν πρόσβαση στα προφίλ σας στα social media, κρατήστε την κατοικία σας ασφαλή.
- Και αν κάποια στιγμή νιώσετε πως ο κίνδυνος δεν είναι απλώς συναισθηματικός αλλά και σωματικός, μη διστάσετε να ζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Οι ειδικοί στην ψυχική υγεία και το νομικό σύστημα υπάρχουν για να σας στηρίξουν. Δεν χρειάζεται να περάσετε αυτόν τον εφιάλτη μόνοι σας.
- Ο κακοήθης νάρκισσος δεν είναι απλώς ένα άτομο με εγωισμό. Είναι μια διαρκής απειλή για την ψυχική ασφάλεια των ανθρώπων γύρω του. Και η καλύτερη άμυνα είναι η γνώση, η προετοιμασία και -όταν μπορούμε- η απόσταση. Επίσης, μπορεί να προσπαθήσει να χειραγωγήσει το άτομο, να διασπείρει φήμες, να συκοφαντήσει, να επηρρεράσει το περιβάλλον του, να ζητήσει συγγνώμη με σκοπό τον έλεγχο ή να αναζητήσει θαυμασμό από άλλους για να τονώσει την εικόνα του εαυτού του. Λειτουργεί μεθοδικά, κρυφά και καταστροφικά.
ΕΡ: - Ποιες είναι οι συγκεκριμένες αντιδράσεις του σε απόρριψη;
ΑΠ: - Δύσκολες. Θυμός και επιθετικότητα: Συχνά ξεσπούν με θυμό σε επιθετικές συμπεριφορές.
- Κατηγορίες: Κατηγορούν τον άλλο για την αποτυχία τους αντί να αναλαμβάνουν ευθύνη.
- Χειραγώγηση: ‘Οπως είπαμε μπορεί να χρησιμοποιήσουν τεχνικές όπως το gaslighting, όπου προσπαθούν να κάνουν το άλλο άτομο να αμφιβάλλει για τον εαυτό του. Να το πείσουν ότι είναι κάτι διαφορετικό από αυτό που είναι. Αλίμονο στα ευαίσθητα θύματα.
- Αξιοποίηση επαφών: Μπορεί να αναζητήσουν μεσάζοντες κοινούς γνωστούς. Να διασπείρουν φήμες για να καταστρέψουν τη φήμη του ατόμου που τους απέρριψε. Να το διαλύσουν κοινωνικά με επιμονή.
- Αναζήτηση θαυμασμού: Μετά την απόρριψη, αναζητούν αλλού θαυμασμό για να τονώσουν το εγώ τους.
- Χειραγωγικές συγγνώμες: Μπορεί να ζητήσουν συγγνώμη, αλλά μόνο και μόνο για να αποκτήσουν ξανά τον έλεγχο.
- Ικεσίες: Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να παρακαλέσουν το άτομο να επιστρέψει και ικετεύουν με πειθώ.
ΕΡ: - Πως ερμηνεύετε πιθανή προσχώρηση ατόμων του στενού περιβάλλοντος του θύματος, ατόμων που έχουν αγαπηθεί και ευεργετηθεί από το θύμα, στον εναγκαλισμό του αρρώστου;
ΑΠ: - Υπάρχουν πολλοί παράγοντες. Υπάρχει η πιθανότητα ένα ευάλωτο και ευαίσθητο άτομο να εισπράττει την βοήθεια ως αδυναμία. Δεν είναι ώριμοι όλοι οι άνθρωποι να δέχονται βοήθεια. Αισθάνονται ταπεινωμένοι, οπότε δημιουργούν μία κρυφή επιθετικότητα εναντίον του φίλου-βοηθού. Άλλη περίπτωση είναι να μην έχουμε αξιολογήσει ισορροπημένα την φιλία ή την συγγένεια. Ο ένας να δίνει την «καρδιά» του, να αφιερώνεται στην προσφορά και ο άλλος να κάνει χρήση της επικοινωνίας. Να χρησιμοποιεί την δοτικότητα για τις ανάγκες του. Άλλη, συχνή περίπτωση είναι ο υποβόσκων ανταγωνισμός. Άλλη περίπτωση είναι να πιεστούν ελεγκτικά από τον άρρωστο να το κάνουν. Κυρίως όταν ο κακοήθης ναρκισσιστής έχει θέση και ρόλο εξουσίας με οιοδήποτε τρόπο, δημιουργεί την εικόνα της αδιαπραγμάτευτης αυθεντίας. Εκεί το κάνουν επειδή παραπλανώνται, επειδή πιέζονται συναισθηματικά, κυρίως νοητικά, διότι ο ασθενής παίζει με το μυαλό τους, χωρίς να αποκλείεται να εκμεταλλεύεται κάποιο αποτύπωμα στον ψυχισμό τους εναντίον του θύματος. Άρα βλέπει και ξεχωρίζει το ευάλωτο οικείο πρόσωπο ή γνωστό και το βομβαρδίζει. Ίσως να ταύτισε κάτι μέσα του, κάπου να πάτησε για να τον μεταστρέψει σε εχθρό. Ακόμη κι αν πρόκειται για πρόσωπα με συμπόρευση σε πένθος, σε ανάγκες, σε δοκιμασίες.
ΕΡ: - Υπάρχει θεραπεία;
ΑΠ: - Όχι, διότι δεν την θέλουν. Είναι τέλειοι και δεν χρειάζονται βοήθεια. Δεν υπάρχει κίνητρο. Αλλά, ναι αν υποχρεωθούν μπορεί να βοηθηθούν σημαντικά.
ΕΡ: - Πώς να υποχρεωθούν; Ακόμη κι αν είναι γονιδιακό υπάρχει θεραπεία;
ΑΠ: Οι κακοήθεις παγιωμένοι ναρκισσιστές σπάνια κι ελάχιστα αλλάζουν ακόμη και αν (και μόνο αν) τους επιβληθεί "από πάνω" (από ισχυρότερους της πυραμίδας, π.χ. νόμος/δικαστές, αφεντικά) χρόνια ψυχοθεραπεία. Για τους νεότερους κι ακόμη δεκτικούς στην "ανθρωπιά", ο στόχος της θεραπείας είναι να μάθουν να "ενσυναισθάνονται", να κατανοούν και να σέβονται τις ανάγκες του άλλου. Για τους πιο "μεγάλους" (ηλικιακά, σε status) ή ακραίους (σε ψυχοπαθολογία) όμως είναι τόσο ματαιόπονο όσο το να εκπαιδεύεις το Χίτλερ να δεχτεί ότι οι Εβραίοι είναι άνθρωποι... Η θεραπεία τους είναι δύσκολη και ματαιωτική επειδή ΔΕΝ έχουν το κίνητρο ν' αλλάξουν ("οι άλλοι πάντα φταίνε") κι απαξιώνουν τους πάντες, μαζί τους και κάθε άπειρο, ατελή, αδύναμο, ή "λιγότερο του επιπέδου τους" θεραπευτή. (Η θεραπεία του ναρκισσισμού είναι για πολύ έμπειρους και σοφούς ψυχοθεραπευτές). Δυστυχώς οι γύρω τους δεν έχουν περίσσιο χρόνο να περιμένουν υποτακτικά ("μαζοχιστικά"), για 10+ χρόνια απόπειρας θεραπείας ή αλλαγής της προσωπικότητας του νάρκισσου, θυσιάζοντας ενέργεια/ζωή/εαυτό/ευτυχία για αμφίβολα αποτελέσματα...
Παρ όλα αυτά, η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε αυτό διότι βοηθά τα άτομα να εντοπίσουν τις αρνητικές, μη χρήσιμες πεποιθήσεις και συμπεριφορές, αντικαθιστώντας τες με πιο υγιείς και θετικές. Ένα άλλο σημαντικό μέρος της θεραπείας περιλαμβάνει την αντιμετώπιση τυχόν συνυπαρχόντων προβλημάτων ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη ή το άγχος. Συχνά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν φάρμακα για τη διαχείριση αυτών των καταστάσεων, σε συνδυασμό με τη θεραπεία. Η θεραπεία, ωστόσο, δεν είναι μια γρήγορη λύση και απαιτεί δέσμευση. Απαιτεί από το άτομο να αντιμετωπίσει βαθιά ριζωμένα μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς, κάτι που μπορεί να αποτελέσει πρόκληση. Παρόλα αυτά, με επιμονή και τη σωστή θεραπευτική υποστήριξη, η πρόοδος είναι απολύτως εφικτή. Σε συνδυασμό με τη θεραπεία, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να είναι ευεργετικές. Η τακτική σωματική δραστηριότητα, ο επαρκής ύπνος και η υγιεινή διατροφή μπορούν να συμβάλουν στη συνολική ψυχική ευεξία. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης, όπως η διαχείριση του άγχους και οι τεχνικές χαλάρωσης, μπορούν επίσης να προσφέρουν υποστήριξη. Όλα αυτά με την προϋπόθεση ότι θα δεχθούν. Πράγμα που είναι έξω από το πεδίο τους.
ΕΡ: - Τέλος θέλω να μου εξηγήσετε πώς αναπτύσσονται τέτοιες παθογένειες σε ιδιαίτερους χώρους και πόσο συχνό είναι;
ΑΠ: - Είναι τόσο συχνό, όσο οπουδήποτε. Η δυσκολία αυτή ανάγεται στην παιδική ηλικία και στο περιβάλλον του ατόμου, το οποίο επιλέγει κάθε χώρο που αισθάνεται ότι θα το δικαιώσει. Συνεπώς και σε αυτό τον χώρο.
ΕΡ.: - Οπότε, εκτός της επιστήμης, θυμίζουμε και την θέση του Αγίου Πορφυρίου για τα ψυχολογικά προβλήματα...
Σας ευχαριστώ.
- * Στοιχεία - αναφορές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου